Present!

Boven mijn werktafel hangt al bijna anderhalf jaar (dus ongeveer zo lang als ik al in Gent woon en werk) een poster. Je zou het een ‘infographic’ kunnen noemen: iets dat informatie geeft via plaatjes. De titel van deze ‘infographic’ is: “Zó ben je present – acht kenmerken van presentie”. De ‘presentie’ waar het over gaat, dat is niet zomaar een aanwezigheid maar het verwijst naar de ‘presentiebenadering’. Kort gezegd: een benadering in de omgang met mensen in de knel, die niet uitgaat van het oplossen van problemen, het stellen van diagnoses, misschien zelfs een benadering die niet uitgaat van hulp verlenen. Waar de presentiebenadering wel van uitgaat, is het aanwezig zijn bij mensen in de knel. Waarschijnlijk niet toevallig is de naam ‘presentiebenadering’ gegroeid uit de praktijk van het oude-wijken-pastoraat in de Nederlandse stad Utrecht, waar bijzonder hoogleraar Andries Baart alweer ruim 20 jaar geleden onderzoek naar deed. Het is immers eigen aan pastoraat, dat je zonder programma, traject of diagnose werkt. Pastoraat in haar meest elementaire vorm is: naast mensen staan.

Veel mensen – professionals en vrijwilligers – die zich inzetten voor mensen in de knel, werken al op deze manier zonder te weten dat er een naam voor bestaat. Heel eerlijk gezegd: zo verging het mij ook in de tijd dat ik bijvoorbeeld optrok met straatbewoners in Utrecht, met de verkopers van Straatnieuws en de vaste bezoekers van het Catharijnehuis. Maar sinds ik in Gent werk als straatpastor, ben ik – via mijn Antwerpse collega Petra Schipper – ook lid geworden van de Werkgroep Presentie Vlaanderen. Binnen die werkgroep hadden we het idee opgevat om een ‘inspiratiedag’ te organiseren rond de presentiebenadering, voor professionals en vrijwilligers in de sociale sector van Nederlandstalig België.

Tekening: Bert Lezy (https://www.bertlezy.be/)

Heel spannend, want hoeveel mensen gaan daarop afkomen? Om maar één van de vragen te noemen die wij onszelf stelden. Nou, dat bleken er uiteindelijk ruim 70 te zijn die het de moeite waard vonden om er een hele dag voor vrij te maken. Er is kennelijk een verlangen om met name binnen het sociaal werk – in al haar verschijningsvormen – werkelijk naast mensen te kunnen staan in plaats van alleen maar protocollen te volgen, mensen alleen maar als ‘casus’ te zien, alleen maar op ‘resultaten’ afgerekend te worden. We konden aan het eind van de dag heel tevreden zijn, als werkgroep.

Het grappige was dat ik net een week eerder nog een praatje had gehouden over de presentiebenadering, voor mensen die actief zijn binnen het KRAS-netwerk in Gent. En nog mooier vond ik – twee dagen na de inspiratiedag van onze Werkgroep Presentie – mijn bezoek aan de straatbewoners-inloop van ’t Vlot in Antwerpen. Hier is collega Niek Everts al jarenlang aan het werk volgens de presentiebenadering. In ’t Vlot betekent dat onder andere dat er altijd veel medewerkers aanwezig zijn tijdens de twee middagen dat ze open zijn. Met als nadrukkelijk doel: mensen het gevoel geven dat ze welkom zijn, zorgen dat er altijd iemand beschikbaar is om een praatje mee te maken, met elkaar een warme sfeer creëren waar mensen van de straat weer mens kunnen worden. Maar, zo benadrukken de medewerkers van ’t Vlot ook: wij worden hier ook meer mens van. We worden er samen meer mens van.

Dat is voor mij de kern van straatpastoraat: samen meer mens worden. Door naast mensen te staan, of anders gezegd: door aanwezig te zijn. Door de drie bijeenkomsten in de afgelopen twee weken – mijn eigen praatje bij KRAS in Gent, de inspiratiedag van de Werkgroep Presentie, en mijn ‘werkbezoek’ bij ’t Vlot in Antwerpen – ben ik er weer even goed aan herinnerd waar het me om begonnen is. Present!